تاملی در بیانات رهبر انقلاب دیدار هیئت دولت

گروه سیاسی -رجانیوز: رهبر انقلاب پایان دادن به مذاکرات هسته‌ای را امری قابل تقدیر دانستند. ایشان فرمودند:« ما درباره‌ی مسئله‌ی هسته‌ای تا حالا خیلی حرف زدیم، مطالب زیادی گفته‌ایم و شنیده‌ایم و آنچه مهم است این است که این مذاکرات را آقایان توانستند ختم کنند، چون بالاخره خود کِش دادنِ مذاکرات یک مسئله‌ای بود و توانستند سر این مسئله را ببندند؛ خود این خیلی کار مهمّی است. حالا ان‌شاءالله که اگر گوشه‌کنارش مشکلی هم وجود داشته باشد، با تدبیر شماها و دیگرانی که مسئولند، برطرف خواهد شد. به‌هرحال از همه‌ی برادران و خواهران که مشغول کار هستند، ما تشکّر میکنیم.»

به گزارش رجانیوز؛ نکته ابتدایی این است که ایشان پایان یافتن مذاکرات را کار خوبی دانستند و نه نتیجه حاصل از آن را. با توجه به بیاناتی که ایشان بعد از این بیان در حوزه اقتصاد داشتند نیز به نظر می‌رسد از منظر ایشان نتیجه مذاکرات اثر چندانی بر وضعیت اقتصاد نخواهد داشت.

ایشان در بیان اهمیت پایان دادن مذاکرات به مساله کش دادن و طولانی شدن مذاکرات اشاره می‌کنند. به نظر کش دادن مذاکرات از نظر ایشان امری مذموم بوده است. شاید بتوان علت مذموم بودن کش دادن مذاکرات را در معطل بودن اقتصاد کشور به نتیجه مذاکرات دانست. بخش مهمی از افراد اقتصادی دولت کارهای خود را به نتیجه مذاکرات گره زده‌اند. شخص رئیس جمهور نیز با بیان‌های متفاوت به اهمیت برداشته شدن تحریم‌ها تاکید کرده و تا حدی این امر را پیش برد که آب خوردن و مساله محیط زیست را نیز به برداشته شدن تحریم‌ها گره زد. مشاور ایشان نیز ازدواج جوانان را معطل برداشته شدن تحریم‌ها می‌داند. همچنین وزیر نفت، رئیس کل بانک مرکزی، وزیر راه و شهرسازی و یا وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز در دو سال اخیر بر این مساله تاکید کردند.

زنگنه که مهم‌ترین هدف خود در وزارت نفت را افزایش تولید نفت خام قرار داده است با طراحی قراردادهای جدید به دنبال جذب شرکت‌های بزرگ خارجی است تا از این طریق میزان تولید نفت خام و در نتیجه صادرات نفت خام افزایش دهد. دکتر سیف نیز تک نرخی شدن ارز را به حصول نتیجه در مذاکرات هسته‌ای پیوند زد. اگر دو سال گذشته را مرور کنیم موارد متعددی از این دست را مشاهده خواهیم کرد.

این درحالیست که رهبر انقلاب در دوسال اخیر هرگاه از مذاکرات هسته‌ای سخن گفته‌اند، قبل از آن به بیان مفاهیم و مسایل اقتصاد مقاومتی پرداخته و تلاش کرده‌اند تا نگاه به بیرون در حل مشکلات اقتصادی را رد کنند.

در برخی مواقع نیز ایشان به صراحت به این نگاه واکنش نشان داده و آن را رد کرده‌اند. برای مثال ایشان در دیدار با کارگزاران نظام فرمودند: «این علاج مشکل اقتصادی کشور است که مشکل اقتصادی کشور اگر بخواهد حل بشود، باید روی تولید متمرکز شد. همه به همین شکلی که عرض کردیم، مسئولیّت دارند؛ البتّه بعضی مسئولیّتها سنگین‌تر است، بعضی سبک‌تر است امّا همه این‌جوری مسئولند. کلید حلّ مشکلات اقتصادی در لوزان و ژنو و نیویورک نیست؛ در داخل کشور است. همه تلاش کنند، همه همّت کنند، ان‌شاءالله حل خواهد شد»

تاکید ایشان بر اینکه کلید حل مشکلات اقتصادی در لوزان، ژنو و نیویورک نیست، نماد رد این تفکر که حل مشکلات اقتصادی وابسته به مذاکره و توافق با غرب است؛ بود.

این نگاه دولتمردان به اقتصاد و راه حلی که برای برطرف شدن مشکلات آن در نظر دارند سبب شده بود تا تمام نگاه‌ها به مذاکرات هسته‌ای و نتیجه آن متوجه شود و در نتیجه اقتصاد کشور در یک فضای برزخی قرار گیرد. چرا که این نگاه هر نوع فعالیت را بدون برداشتن تحریم‌ها غیر مفید می‌دانست.

- نکته دیگر که در بیانات رهبری انقلاب قابل توجه بود، عدم اشاره ایشان به مساله تحریم‌ها و نتیجه حاصل شده در مذاکرات بود. بخش زیادی از بیانات رهبر انقلاب به حوزه اقتصاد اختصاص داشت اما ایشان کوچکترین اشاره‌ای به مساله تحریم‌ها نداشتند. در حالیکه همه تحلیل‌گران سیاسی می‌دانند که دولت مهم‌ترین دست آورد خود در مذاکرات هسته‌ای را برداشتن تحریم‌ها می‌داند و بسیار بر مفهوم دوران پساتحریم تاکید دارد. در همین دیدار نیز رئیس جمهور بر این مفهوم تاکید داشتند.

اما رهبر انقلاب بر همان سیاق قبلی به مساله اقتصاد اشاره کرده و تمامی سخنان اقتصادی ایشان ناظر به ریشه‌های داخلی مشکلات بوده و در چارچوب اقتصاد مقاومتی بیان شد.

می‌توان اینگونه تحلیل کرد که رهبر انقلاب نتیجه مذاکرات را دارای اثر مهمی در اقتصاد کشور نمی‌دانند و لذا بر ریشه‌های اصلی مشکلات اقتصادی که همگی در درون کشور هستند، تاکید دارند.

رهبر انقلاب در دو سال پیش در دیدار دانش‌آموزان تصریح کردند: «این فشارها [تحریم ها] را بایستی با تکیه‌ی بر تواناییهای خودمان در داخل تحمّل کنیم و از آن عبور کنیم؛ این کار عاقلانه‌ای است که انجام میگیرد. البتّه عرض کردیم، باز هم تکرار میکنیم: با تلاشی که دولت محترم و مسئولین کشور دارند انجام میدهند، ما موافقیم. یک کاری است، یک تجربه‌ای است، احتمالاً یک اقدام مفیدی است؛ این کار را انجام بدهند، اگر نتیجه گرفتند که چه بهتر، امّا اگر نتیجه نگرفتند، معنایش این باشد که برای حلّ مشکلات کشور بایستی کشور روی پای خودش بایستد.» تاکید ایشان بر اینکه در صورت نتیجه نگرفتن از مسیر مذاکرات باید رو به داخل آورده شود و کشور روی پای خود بایستد، در کنار سخنان اخیر ایشان؛ نشان دهنده آن است که نتیجه مذاکرات در حوزه اقتصادی اثری نداشته و لذا ایشان برای چندمین بار بر توجه به داخل برای حل مشکلات اقتصادی تاکید کردند.

- بررسی‌های کارشناسی نیز حاکی از آن است که توافق جامع یا برجام (نتیجه مذاکرات هسته‌ای) نمی‌تواند اثر جدی بر حوزه اقتصاد کشور داشته باشد. اولین علت آن عدم لغو قوانین تحریمی است. اتحادیه اروپا تنها قوانین را تعلیق می‌کند، شورای امنیت سازمان ملل نیز قطعنامه‌های قبلی را لغو مشروط می‌کند که از طریق مکانیزم ماشه قابل بازگشت سریع است و آمریکا نیز تنها به توقف موقت اجرای تحریم‌ها متعهد شده است. این نوع برداشته شدن تحریم‌ها منجر به شکل‌گیری همکاری‌های میان مدت و بلند مدت اقتصادی نخواهد شد.

علت دوم این است که در تعهدات اروپا و آمریکا نقاط ابهام متعددی وجود دارد که سبب می‌شود آثار برداشته شدن تحریم‌ها در هاله‌ای از ابهام فرورود. اتحادیه اروپا تحریم سوئیفت را تا ۸ سال دیگر حتی تعلیق نمی‌کند، آمریکا تحریم چرخه دلار (U-Turn) را متوقف نمی‌کند و حتی دسترسی به درآمدهای نفتی نیز در برجام نیز نیامده و در نتیجه تحریم آن همچنان پابرجا خواهد بود.

در جمع بندی می‌توان گفت سرمایه‌گذاری که دولت یازدهم بر برداشته شدن تحریم‌ها و آثار اقتصادی آن داشته، موثر واقع نشده و رهبر انقلاب نیز به نوعی این مساله را بیان کردند و بررسی‌های کارشناسی نیز آن را تایید می‌کند. دولت یازدهم باید فرصت دو سال باقی‌مانده را غنیمت بداند و با روی آوردن به داخل و مساله شناسی درست از مشکلات اقتصادی، به حل اصولی آنها بپردازد.