آمدنیوز درباره زهرا لاریجانی چطور خبر جعل می‌کند؟
“یک سند فتوشاپی طی ۱۰دقیقه توسط یکی از مخاطبان برای نشان‌دادن سهولت جعل چنین تصاویری تهیه شده است. البته همین سند ۱۰دقیقه‌ای از ظرافت و دقت بیشتری نسبت به تصویرسازی‌های روح‌الله زم برخوردار است”.
گروه سیاسی خبرگزاری تسنیم ــ عبدالله عبداللهی: یک کانال تلگرامی با نام آمدنیوز چندی پیش مطلبی منتشر و ادعا کرد که برای اولین بار خبر جاسوسی زهرا لاریجانی دختر آیت‌الله صادق آملی لاریجانی برای انگلیس را منتشر می‌کند! این ادعا چند روز بعد به‌طور رسمی توسط وزیر اطلاعات، رئیس سازمان اطلاعات سپاه و شخص آیت‌الله آملی لاریجانی تکذیب شد و درباره پشت‌پرده و انگیزه‌های این کانال برای مطرح کردن چنین موضوعی گزارشهای متعددی در رسانه‌ها منتشر شد.
+ بیشتر بخوانید: نظر عباس عبدی درباره شایعه علیه زهرا لاریجانی
پدیده شبکه‌های اجتماعی مانند توییتر، فیس‌بوک و … و رسانه‌های اجتماعی مانند تلگرام و…، در عین فوائدی که برای تسهیل ارتباطات و فراهم کردن امکان به اشتراک گذاشتن ایده‌ها و نظرات تمام افراد جامعه دارد، مضرات نوپدیدی نیز با خود به‌همراه آورده است، از جمله اینها می‌توان به زمانی اشاره کرد که شایعاتی در قالب اخبار به‌طور گسترده در این فضا تولید می‌شود و در اختیار مخاطبان قرار می‌گیرد. از آنجا که انتشار این دست مطالب در رسانه‌های اجتماعی مانند تلگرام مسئولیت اجتماعی و قضایی چندانی نیز جز در موارد بسیار نادر با خود به‌همراه نمی‌آورد، طرح شایعات و جعل اخبار در این فضا نسبت به رسانه‌های رسمی که باید به نهادهای قانونی و مهمتر از آن نسبت به مخاطبان خود پاسخگو باشند، بسیار ساده‌تر انجام می‌گیرد و همین موضوع تشخیص اخبار صحیح از ناصحیح را در برهه زمانی امروز برای مخاطب معمولی نسبت به گذشته با دشواری بیشتری روبه‌رو کرده است.
+بیشتر بخوانید: آیا انگلیس جاسوس خود را می‌سوزاند؟
اما برای انتشار شایعه و جعل اخبار راه‌هایی وجود دارد که آشنایی با این فنون می‌تواند تشخیص آنها را برای مخاطب ساده‌تر کند. آنچه در ادامه می‌آید یک بررسی اجمالی درباره گزارش اخیر آمدنیوز راجع به خانم زهرا لاریجانی است.
۱ ــ مهمترین نیاز برای انتشار یک خبر غیرواقعی و جعلی،آماده بودن فضای اجتماعی در یک جامعه برای شنیدن این‌گونه اخبار است. متأسفانه جامعه ایران برای شنیدن اخبار غیرواقعی آمادگی نسبتاً قابل توجهی دارد. این مسئله موضوعی است که در آن هم می‌توان مسئولان را مقصر دانست، هم رسانه‌های رسمی را. البته نباید با رویکردی پوپولیستی خود مردم را از نقد در این باره مبرّا دانست، چرا که بخشی از مشکل قطعاً فرهنگی است. این گفته به‌معنای آن نیست که می‌توان به‌طور کلی جامعه را از هرنوع خبر جعلی مصون‌سازی کرد و همچنین به این معنا نیست که جوامعی که در این زمینه در دنیا رشدیافته‌تر هستند و یا مسئولان و رسانه‌های رسمی آنها بسیار بهتر عمل می‌کنند، کاملاً در این زمینه ایمن باشند. اما نمی‌توان رد کرد که با حرکت روبه‌جلوی مسئولان، رسانه‌ها و مردم، می‌توان امکانات جاعلان اخبار را محدودتر کرد.
خبرگزاری تسنیم تصمیم دارد به‌بهانه این موضوع اخیر طی روزهای آینده درباره “نسبت اخبار جعلی و دروغ با جامعه ایران” گزارشها و مصاحبه‌هایی را منتشر کند.
۲ ــ انتخاب قوه قضائیه و رئیس آن. از ابتدای شکل‌گیری کانال آمدنیوز، قوه قضائیه و به‌ویژه رئیس آن در کانون اخبار و عملیات روانی این کانال بوده است. به نظر می‌رسد این انتخاب آگاهانه و البته تا حد قابل توجهی دقیق بوده است، از چند نظر: اول آنکه دستگاه قضائی با توجه به کارکرد خود که یک نهاد با ماهیت برخورد سخت و نیمه‌سخت است به‌طور ذاتی مستعد شکل‌گیری نارضایتی علیه خود است و در کشورهای دیگر نیز دستگاه‌های قضایی جزو محبوب‌ترین‌ها محسوب نمی‌شوند؛ اما در ایران نیز مجموع عملکرد دستگاه‌های قضایی در دوره‌های مختلف ایجاد رضایت بالایی را به‌دنبال نداشته است. ممکن است گفته شود علت این مسئله عدم اطلاع‌رسانی کافی به جامعه درباره اقدامات مثبت قوه قضائیه طی دوره‌های مختلف است و یا بتوان از جنبه سلبی، تمرکز رسانه‌های اپوزیسیون و همچنین برخی رسانه‌های غیرهمسو در داخل برای زیرسؤال بردن قوه قضائیه را عامل آن معرفی کرد؛ اما پرسش از علّت، مسئله این متن نیست، بلکه موضوع آن است که به هر حال انتخاب قوه قضائیه برای متمرکز کردن اقدامات تخریبی و شایعات و اخبار جعلی هدفمندانه بوده است.
مسئله دوم در این باره آن است که قوه قضائیه با توجه به انتخاب دومرحله‌ای توسط مردم (انتصاب رئیس قوه توسط ولی فقیه) به‌نوعی حاکمیتی محسوب می‌شود، لذا برای اهداف اپوزیسیونی، یقیناً هدف مناسب‌تری نسبت به دولت و مجلس است، به همین دلیل است که در آمدنیوز تقریباً هیچ مطلب به‌اصطلاح افشاگرانه‌ای درباره دولت آقای روحانی در آن منتشر نشده است! بلکه تلاش می‌شود با تمرکز به‌روی قوه قضائیه گفته شود که این نهادهای انتصابی، نهادهای انتخابی را هم با اخلال در عملکرد روبه‌رو کرده است!
۳ ــ دو مورد اول درباره چرایی انتخاب قوه قضائیه به‌عنوان هدف است. اما آنچه از بند ۳ گفته می‌شود راجع به تکنیک‌های درون‌متنی مطلب اخیر آمدنیوز است. اولین تکنیک، «بزرگ بودن» دروغ است. این تکنیک از قدیم با جمله گوبلز وزیر اطلاع‌رسانی هیتلر شناخته می‌شود: “دروغ را آن‌قدر بزرگ بگو که خودت هم باورت شود!”. جمله‌ای هم منسوب به خود هیتلر وجود دارد که می‌گوید: “در دروغ بزرگ نیرویی برای باورپذیری وجود دارد!” در گزارش آمدنیوز هم آمده است که این خبر آن‌چنان مهم و خاص است که فقط عده محدودی در حد ۷ــ۶ نفر در کل کشور از آن باخبر بوده‌اند و حتی رهبر انقلاب هم وقتی آن را شنیده بسیار تعجب کرده است!
۴ ــ آبشاری از جزئیات! برای باورپذیر کردن یک خبر باید حجم انبوهی از جزئیات به مخاطب ارائه شود. یک فرهنگ قدیمی میان ایرانیان در این زمینه به‌شدت به جاعلان خبر کمک می‌کند: “تا نباشد چیزکی مردم نگویند چیزها”. با مشاهده این حجم از جزئیات، بعضی از مخاطبان به خود می‌گویند اگر واقعاً چیزی در بین نباشد، این‌همه جزئیات از کجا پدید آمده است! برخی هم با خوش‌بینی کمتر می‌گویند احتمالاً ماجرا به این حادّی هم نبوده ولی بالاخره با این‌همه جزئیات بالاخره بخشی از این ادعا که واقعیت دارد!
به‌عنوان یک ویژگی مهم، امکان صحت‌سنجی آن برای مخاطب نباید فراهم باشد؛ چرا که در صورت روشن شدن غلط بودن یک بخش از پازل، کل سیستم آن گزارش جعل‌شده زیر سؤال می‌رود. به این بخشهای گزارش آمدنیوز توجه کنیم: “پس از انتشار اولین گزارش «آمدنیوز» و افشای محتویات جلسه مورخه ۳۱ مردادماه ۹۶ مجمع عالی فرماندهان سازمان اطلاعات سپاه پاسداران که با حضور نماینده حفاظت اطلاعات قوه قضائیه تشکیل شد، برای نخستین‌بار از «پرونده فوق‌سری جاسوسی زهرا لاریجانی به‌نفع سفارت انگلستان» برای مردم ایران و سایر مسئولین کشور رونمایی شد. پیش از این گزارش تنها شش نفر از این پرونده اطلاع داشتند”… . “رئیس قوه قضائیه در جلسه‌ای با اسماعیل خطیب رئیس حفای قوه قضائیه خواستار این شده است که این پرونده فوق‌سری باقی بماند”. “روز چهارشنبه پنجم مهرماه جلسهی بسیار مهمی با حضور تعدادی از مقامات ارشد کشور از ساعت هشت تا حوالی ده صبح در بیت رهبری تشکیل شد.”… “پس از اینکه رهبری از این مستندات آگاه شد، به‌طور علنی تعجب خود را در میان جمع ابراز کرد و سریعاً جلسهی دونفره‌ای با «وحید حقانیان» تشکیل داد.” “در نهایت پس از تشکیل این جلسه، «زهرا لاریجانی» صبح روز پنج‌شنبه مورخ شش مهرماه پس از خروج از منزل به‌همراه محافظانش، توسط سازمان حفاظت اطلاعات سپاه (ساحفاسا) بازداشت شد…”.
این عبارات به‌همراه ده‌ها عبارت دیگر از جمله جزئیاتی است که در این گزارش آمده است. این عبارات دو ویژگی مشخص دارند؛ اولین و مهمترین ویژگی آن است که قابل محک زدن توسط مخاطب نیستند، به‌ویژه آنکه اخبار ظاهراً مربوط به لایه‌های عمیق امنیتی است که مخاطب کمتر از آنها باخبر است. دوم: برخی غلطهای اساسی متن هم برای مخاطب معمولی در نگاه اول قابل کشف نیست، مثلاً در بخش اول گزارش آمدنیوز آمده است که سازمان اطلاعات سپاه در این پرونده ورود داشته است. اما در بخشهای بعدی به‌ناگاه نویسنده متن دچار آشفتگی می‌شود و می‌گوید که ساحفاسا (سازمان حفاظت اطلاعات سپاه پاسداران) سرانجام خانم زهرا لاریجانی را دستگیر کرده است! در حالی که مطلعین از حوزه وظایف نهادهای مربوط به حفاظت و امنیت می‌دانند که اساساً دستور کار و وظیفه حفاظت اطلاعات سپاه پاسداران مربوط به داخل خود سپاه است و اگر قرار باشد فردی به‌جرم مسائل ضدامنیتی در بیرون سپاه دستگیر شود و این کار بخواهد توسط سپاه انجام بگیرد، این کار را باید سازمان اطلاعات سپاه انجام دهد و نه سازمان حفاظت اطلاعات سپاه!
۵ ــ بستن راه تکذیب. گزارش آمدنیوز از همان ابتدا تکلیف کار را مشخص می‌کند؛ مهمترین نهادی که در گزارش آمدنیوز، مرتبط با دستگیری خانم زهرا لاریجانی عنوان شده، سازمان اطلاعات سپاه پاسداران است، بنابراین تکذیب این نهاد می‌تواند کاملاً مجعول بودن گزارش این کانال را مکشوف کند. اما آمدنیوز از همان ابتدا در تیتر گزارشهای خود از “احتمال معامله سپاه با قوه قضائیه!” خبر می‌دهد! این به آن معناست که فقط باید نقل آمدنیوز را بپذیریم! و هر کدام از دستگاه‌هایی که آمدنیوز ادعا می‌کند در این جریان دخیل هستند اگر آن را تکذیب کنند، یا تحت فشار بوده‌اند، یا معامله کرده‌اند و یا به‌نوع دیگری منتفع شده‌اند!
۶ ــ و اما سند…؛ جالب‌ترین بخش ادعای اخیر آمدنیوز مربوط به سندی است که منتشر کرده. این کانال تا شب گذشته هیچ مستندی درباره ادعای خود علیه خانم زهرا لاریجانی منتشر نکرده بود اما پس از تکذیب وزارت اطلاعات، سازمان اطلاعات سپاه و نهادهای دیگر به‌نوعی مجبور شد کاغذهایی در این باره منتشر کند. آنچه آمدنیوز منتشر کرده، برگه‌های ذیل است:
تصویرسازی منتشرشده توسط روح‌الله زم/ به محل جالب قرار گرفتن “بسمه تعالی” در بالای صفحه هم دقت کنید.
تصویرسازی دوم منتشرشده توسط روح‌الله زم
درباره این سند برخی رسانه‌ها موارد هفت‌گانه‌ای درباره چرایی جعلی بودن آنها منتشر کرده‌اند اما مهمتر از اینها، سهولت دست‌وپا کردن چنین اسنادی با توجه به تکنولوژی‌های موجود در زمینه تصویرسازی است، مثلاً به سند زیر دقت کنید، این ظاهراً یک سند سازمان سیا (سازمان اطلاعات آمریکا) است. در این سند یک کارشناس میز ایران در این سازمان به روح‌الله زم می‌نویسد که “با توجه به اینکه دروغ بودن ماجرای انتساب جاسوسی به خانم زهرا لاریجانی دختر آیت الله صادق آملی لاریجانی در حال افشا شدن برای مردم ایران است؛ هرچه سریعتر دو برگ سند جعل‌شده توسط کارشناسان ما که به‌پیوست برایتان ارسال می‌شود فوراً توسط شما به‌طور گسترده منتشر شود. ضمناً به صدای آمریکا دستور داده‌ایم که در این زمینه کاملاً با شما همکاری کنند. وجه لازم برای انجام این پروژه نیز پیش از دریافت این نامه در حساب شما در ترکیه خواهد بود”!!
یک کار فتوشاپی ساده؛ سیا! در این سند به روح‌الله زم دستور می‌دهد که هرچه سریعتر دو سند جعلی را منتشر کند!
این سند فتوشاپی طی ۱۰ دقیقه توسط یکی از مخاطبان برای نشان دادن سهولت جعل چنین تصاویری تهیه شده است. البته همین سند ۱۰دقیقه‌ای از ظرافت و دقت بیشتری نسبت به تصویرسازی‌های روح‌الله زم برخوردار است؛ حداقل از این باب که امضای یک نفر در دو برگه دو امضای متفاوت نیست و یا از این نظر که دو اداره همرده به هم دستور نداده‌اند!
دیدگاه خود را ثبت کنید