حاشیه ای بر نگرانی رهبر انقلاب در باب فرهنگ؛ مدیریت فرهنگی چگونه خواب را از چشمان رهبرمان ربود؟

گروه فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»؛ “بعضی شب ها خوابم نمی بَرَد”؛ این سخن کوتاه و قابل تامل؛ حکایت دغدغه ای قدیمی از سوی رهبر بزرگترین انقلاب قرن بیستم در سالهای زعامتش بر انقلاب اسلامی ایران است. دغدغه ای در باب فرهنگ! دیدار اخیر رهبر فرزانه انقلاب اسلامی با اعضای هیئت دولت فرصتی برای طرح چندباره ی این موضوع اساسی و مهم بود. ایشان ضمن تاکید بر اهمیت مسئله فرهنگ، خطاب به هیئت وزیران تاکید کردند:”گاهی اوقات مشکلات فرهنگی موجب شده که من شب خوابم نبرده؛ به‌خاطر مسائل فرهنگی؛ یعنی اهمّیّت مسائل فرهنگی این‌جور است.” رهبر معظم انقلاب در ادامه با تاکید بر لزوم نظارت بر تولید و عرضه آثار فرهنگی در سطح کشور؛ اهمیت این موضوع را به مسئولین فرهنگی کشور گوشزد کرده فرمودند:”در همه‌ی دنیا مراقبت از محصولات فرهنگی و کتاب و مانند اینها وجود دارد؛ کجای دنیا است که وجود نداشته باشد؟ یک‌جا را به من نشان بدهید… رودربایستی ندارد. اگرچنانچه می‌بینید فلان تئاتر، فلان فیلم، فلان کتاب، فلان نشریه با مبانی انقلاب و مبانی اسلام مخالف است، جلویش را بگیرید و با آن برخورد بکنید... رهاسازی فرهنگ اصلاً جایز نیست.”

اظهارنظر توام با نگرانی رهبر انقلاب در مسئله فرهنگ اگرچه چندان غریب و دور از انتظار نبود؛ ولیکن طرح آن در جمع مسئولین اجرایی دولت- و نه اصحاب فرهنگ و هنر!- می تواند معنایی متفاوت داشته باشد. مروری کوتاه بر کارنامه فرهنگی دولت یازدهم می تواند گره های ذهنی موجود در این مسیر را برای مخاطبان این گزارش بیش از پیش باز نماید. مطرح شدن نام علی جنتی برای تصدی کرسی وزارت ارشاد دولت یازدهم شاید از ابتدا مسبب ایجاد بارقه هایی از امید در دل اصحاب فرهنگ و هنر انقلابی بود. جنتی آیت الله زاده ای بود که کمتر کسی دیدگاه های فرهنگی او را می شناخت و شتاخت جامعه از وی؛  بیشتر مبنی بر انتساب وی به پدر انقلابی اش بود. علی اما قصد داشت راه خودش را برود. وی بعدها گفته بود با آنکه فرزند آیت الله جنتی است، مثل او فکر نمی کند و افکارش به هاشمی رفسنجانی نزدیکتر است! جنتی در همان روزهای آغازین کارش گره های ذهنی بسیاری از افراد درباره ی دیدگاه های فرهنگی اش را باز کرد.  وی در مراسم افتتاح استودیوی موزه‌ی موسیقی ابراز امیدواری کرد که بتواند راه خاتمی را در حمایت از موسیقی ادامه دهد.

زمان هرچه پیش می رفت؛ جنتی عزم خود درباره ادامه راه دولت خاتمی در وزارت ارشاد را بیشتر نشان می داد. وی علاوه بر استفاده از افراد فعال در فتنه ی ۸۸، حسین ملک‌احمدی  را که در دوران اصلاحات دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور بود به مقام قبلی خود بازگرداند. مرتضی کاظمی معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دوران مهاجرانی که در ماجرای تحصن نمایندگان اصلاح طلب مجلس ششم تهدید به استعفا کرده بود، مشاور اقتصادی علی جنتی و عضو هیأت امنای عموم مؤسسات اقتصادی وزارت ارشاد شد و کامران فانی به ریاست هیأت خرید و انتخاب کتاب رسید؛ همان سمتی که در دوره اصلاحات نیز عهده‌دار بود! علی مرادخانی که از زمان وزارت خاتمی تا دوره دوم اصلاحات مدیر مرکز موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود؛ و از جمله مدیرانی که همزمان با استعفای مهاجرانی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به همراه تنی چند از مدیران منصوب مهاجرانی استعفا کرده بود نیز به سمت معاونت امور هنری وزارت ارشاد دولت یازدهم رسید.

مسائلی همچون غائله ی سگ های زرد و صدور مجوز خاکسپاری آنان در قطعه ی هنرمندان بهشت زهرا، ماجرای دفاع وزیر از تکخوانی زنان، اصرار جنتی بر رفع فیلتر شبکه های اجتماعی همچون فیسبوک و …، اکران فیلم های توقیفی در جشنواره ی فیلم فجر، دعوت رسمی از شاعر هتاک به امام(ره) و رهبر انقلاب برای حضور در جشنواره ی فجر، تعطیلی جشنواره ی ضدصهیونیستی افق نو و چندین مورد ریز و درشت دیگر که ذکر آنها از حوصله ی این گزارش خارج است همگی گواهی بر ادامه ی سیاست های فرهنگی دوران خاتمی توسط یک وزیر دارای ظاهری موجه بود. تغییر نام جشنواره بین المللی فیلم فجر به “جشنواره بین المللی فیلم ایران!” آخرین دست از اقدامات شاذ و غیرانقلابی جنتی و مجموعه همکارش در وزارت ارشاد دولت یازدهم بوده است.

پاک کردن تصاویر شهدا از دیوارهای شهر تهران به بهانه پرت کردن حواس رانندگان و راهی کردن فعالان هنری ضدانقلاب به «دوسالانه ی هنر ونیز» بخش دیگری از اقدامات وزیر فرهنگ کشور بوده است. مجید ملانوروزی مدیر دفتر هنرهای تجسمی وزارت ارشاد به عنوان مسئول مستقیم این تصمیم در این وزارتخانه در گفت‌وگو با خبرگزاری ها، به حواشی به وجود آمده بر سر این مسئله چنین پاسخ داده بود: “من به عنوان رئیس این کمیسون ونیز پاسخگو هستم و کار را تأیید می‌کنم. ما الآن کلی جشنواره و بی‌ینال داریم و سعی کردیم که اعزام هنرمندان را در این جشنواره‌ها تقسیم کنیم و سعی شده همه حضور داشته باشند. اینجا اداره تجسمی هنر انقلاب که نیست!، بلکه حوزه تجسمی هنرمندانی است که در این کشور با گرایش های مختلف کار می‌کنند.“

حال شاید کمی بتوان حکمت نگرانی عمیق رهبر فرزانه انقلاب از مسئله فرهنگ و طرح آن در جمع هیئت وزیران را دریافت! ایشان پیش از این نیز با درک شرایط حاکم بر مدیریت فرهنگی کشور؛ از تشکل های خودجوش فرهنگی درخواست کرده بودند تا فعالیت های خود را با قوت و قدرت ادامه دهند. رهبر فرزانه ی انقلاب در توصیه ای راهبردی در اولین روز سال ۱۳۹۳ در صحن جامع رضوی فرمودند: “نکته مهمترِ حرف من در باب فرهنگ خطاب به جوانان مومن و انقلابی است که بصورت خود جوش و با اراده و ابتکار در سراسر کشور به فعالیتهای فرهنگی مشغولند و کارهای بسیار خوبی انجام داده اند. عزیزان من کار را هر چه جدی تر ادامه دهید چراکه فعالیتهای فرهنگی شما از اول انقلاب، نقش مهمی در ایستادگی و پیشرفت کشور ایفا کرده است.”

پیش از این نیز پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری در متن حاشیه نویسی از دیدار سال گذشته شاعران با رهبر انقلاب-به قلم محمد قزلی- آورده بود:”صحبت‌های آقا که تمام می‌شود، شعرا صلوات می‌فرستند و باتجربه‌ها بلند می‌شوند برای خداحافظی آخر جلو می‌روند. ازدحام زیاد می‌شود. فیض و برقعی کتاب‌هایشان را می‌دهند به ایشان. آقا از کنار وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی که با تأخیر هم آمده بود می‌گذرند و می‌گویند:”با آقای وزیر حرف زیاد داریم، در عرصه فرهنگ اشکال جدی داریم.”

علی جنتی اما پس از شرکت در دیدار اخیر هیئت دولت با رهبر معظم انقلاب به برنامه نگاه ۱ رفته؛ گفت: “بنده شخصاً اعتقادم بر این است که «فجر» کلمه مقدسی است و منظور از آن فقط ۱۰ روزی که به دهه فجر مربوط می‌شود، نیست بلکه هر زمان ما، «فجر» انقلاب اسلامی است؛ به هر حال تصمیم بر آن شده است که بخش بین‌الملل جشنواره فیلم فجر با همین نام اما در زمان دیگر برگزار شود.“

هرچه هست؛ علی جنتی اقدام خلاف عرف و قانون معاون خود در حذف نام فجر از بخش بین الملل جشنواره را عملاً محکوم کرده؛ می خواهد نام فجر را به بخش بین الملل بازگرداند. این شاید شروعی باشد بر جبران اشتباهات گذشته و پاسخگویی به دغدغه های فرهنگی رهبر انقلاب. امید است که اینگونه باشد!