چالش نرم رسانه ای با فمنیسم؛ کار یا شکوفایی؟

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی طنین یاس، در تلویزیون، معمول و مرسوم است که مباحث پیچیده فلسفی، فرهنگی و اجتماعی در قالب میزگردهای خشک و جدی پرداخته شوند. اما برنامه «جیوگی» چارچوب های رایج در این عرصه را شکسته و با سبک و سیاقی جدید به موضوعات چالشی فرهنگی و اجتماعی و فلسفی توجه می کند. میلاد دخانچی، مجری و سردبیر این برنامه که سابقه برنامه موفق و تأثیرگذار «گره» با محور سبک زندگی را هم دارد، این بار در برنامه «جیوگی» بین تعمق و تأمل با جذابیت و ژورنالیسم، توازن برقرار کرده و حرف های سنگین را در قالبی قابل فهم برای همه بیان می کند.

اما چند قسمت اخیر این برنامه با محوریت زن را می توان یکی از مهم ترین مبحث های برنامه «جیوگی» دانست. اهمیت این مقطع از برنامه جیوگی به این بر می گردد که طی یک دهه گذشته زن و به تبع آن خانواده، هدف اصلی فرایندهای فرهنگی در جامعه ما بوده است. تلاش دولت های غربی برای تغییر فرهنگی ایران از جامعه ای با فرهنگ و هویت مستقل به اجتماعی مستحیل در نظام جهانی سرمایه داری که با القابی چون جنگ نرم، تهاجم فرهنگی و … شناخته می شود، بیش از هر هر چیز، معطوف به حوزه زنان و خانواده بوده است. فقط کافی است به عملکرد شبکه های ماهواره ای تازه تأسیس فارسی زبان تأمل کنیم؛ کاملا آشکار است که این رسانه ها به طور برنامه ریزی شده و هوشمند در پی دگردیسی هویت زن ایرانی هستند.

متأسفانه طی همین دوران در داخل کشور نیز برخی از جریان های فکری، رسانه ای و سیاسی، نقش هموار کننده مسیر تهاجم بیرونی علیه زن ایرانی را بازی می کنند. به طوری که هر روز شاهد دیالوگ های سیاسی و اجتماعی، فیلم های سینمایی و سریال هایی هستیم که وضعیت هایی چون خانه داری، تربیت فرزند و … را تخریب و تخطئه و در مقابل، قرار گرفتن بانوان در مواضع مردانه را جلا می دهند. تصور و تصویرسازی هایی از این دست، بیش از واقعیت و دفاع از حقوق و حیثیت بانوان، قائل به مقاصد فرهنگی و منافع سیاسی خاص هستند. برنامه «جیوگی» هم در قسمت های پخش شده این هفته خود به طور ظریف و زیر پوستی به چالش با گفتمان فمنیستی –با رویکرد تخریب نقش سنتی زن- برخاست، بی آنکه دچار شعارزدگی، سیاست بازی یا محدود شدن به گفتمان های ایدئولوژیک شود. این برنامه تلاش کرد تا از مسیر واقعیت و آنچه خود زنان آن را تجربه کرده بودند، مخاطب را به قضاوتی آزاد و مختارانه درباره بحث مد نظر خود برساند.

تمرکز بر بحث حضور اجتماعی «زن» به عنوان موضوع اخیر این برنامه، یک ریسک بزرگ بود. چون چنین مبحثی، عموما محل تقابل دو طیف مخالفان حضور زن در جامعه و گروهی است که مدعی حقوق زنان و به اصطلاح فمنیست هستند. وقتی مقدمه برنامه، رفتن به سمت چنین سوژه ای را اعلام کرد، بیم آن می رفت که محتوای برنامه باز هم به سمت یکی از این دو سوغلط بخورد. اما میلاد دخانچی، راه دیگری را میان دو سوی افراطی چالش باز کرد. یعنی تلاش برنامه در چند قسمت اخیری که با محور زن روی آنتن رفت به تحلیلی واقعی و به دور از تعصبات رایج و فانتزیک درباره موقعیت زن در جامعه شهری امروز ایران منجر شد. تحلیلی که هم آسیب شناسانه و هم راهگشا و مسئله حل کن بود.

به این ترتیب که در قسمت اول، شخصیت هایی با حرف هایی تازه به میدان آمدند؛ دو زن که هم در عرصه اجتماعی و فعالیت شغلی خود موفق هستند و هم در نقش همسر و مادر، راوی و تحلیل گر مسئله شدند. سارا عرفانی که یکی از رمان نویس های مطرح نسل جدید نویسندگان است، تلفیق و توازن میان دو نقش «زن خانه دار» و «زن اجتماعی» را به عنوان راه حل ارائه کند. هر چند که تأکید کرد که رسیدن به چنین تعادلی، در عمل کمی دشوار و پیچیده است.

اما بخش جذاب تر این قسمت برنامه، تک گویی یک زن موفق در عرصه روزنامه نگاری بود. بانویی که روزگاری، در عرصه شغلی خودش بسیار موفق بود، اما تولد دو فرزندش، شرایط زندگی او را تغییر می دهد و دیگر نمی تواند مثل گذشته قهرمان فضای شغلی خودش باشد، به همین دلیل او ضمن کوچک و سبک کردن کارهای اجتماعی خود، به قرمان بزرگ تری به نام مادر تبدیل می شود.

قسمت دوم برنامه که تحت عنوان «رادیکال جیوگی» پخش شد، از ترفند هوشمندانه تری استفاده کرده بود. در این بخش که موضوع محوری برنامه با حضور مردم عادی به بحث گذاشته می شود، ابتدا نظرات یک زن سابقا فمنیست و به اصطلاح مدافع حقوق زنان به نمایش درآمد. این زن از تجربه خود برای ایفای نقشی مشابه نقش آفرینی یک مرد در جامعه سخن می گوید. او یک موقع به این دیدگاه قائل بود که بین زن و مرد هیچ تفاوتی وجود ندارد و یک زن می تواند همچون یک مرد درگیر شغل و انجام وظایف کاری شود. اما وقتی با واقعیت زندگی مواجه می شود، می بیند که اوضاع آنچنان هم با آنچه در شعر و شعارهای فمنیستی صاتع می شود، موافق نیست. بنابراین در نظرات خود تجدید نظر می کند و زندگی واقعی و آرمانی را بر ژست های خاص فمنیستی ترجیح می دهد. در خلال صحبت های این فمنیست سابق و واقع گرای کنونی، نظرات متفاوت دیگری هم بین موافقان و مخالفان اشتغال زن ارائه شد. از بانویی که به خاطر خانه داری، حسرت رفتن به سر کار را می خورد تا زن دیگری که نظرش برعکس است و به خاطر از دست دادن لحظات شیرین زندگی در أثر درگیر شدن به کار و مشغله افسوس می خورد. در هر حال، قضاوت نهایی با مخاطب است که کدام را ترجیح بدهد؛ کار یا زندگی خانوادگی و تربیت نسل؟

برنامه «جیوگی» در کنار مسائلی که در این چند قسمت به چالش کشید و واکاوی کرد، می توانست راهی را هم به سوی زن آرمانی و نقش آفرینی متعالی زن باز کند و چهره های ماندگار و درخشان را به عنوان الگوی زن ایرانی مسلمان معرفی کند. زنانی که نه فمنیست بودند، نه صرفا خانه دار و نه ابزار زینت. یعنی زن مبارز و مجاهد. زن هایی که نمونه های آن ها در صدر اسلام وجود داشت و در دنیای معاصر نیز برای اواین بار در بطن انقلاب اسلامی دوباره ظهور کرد و تمثیلی از اوج شکوفایی زن شناخته می شود. اگر رسانه های ما به سمت معرفی چنین الگوهایی بروند، بدون شک بسیاری از چالش های حوزه زنان در جامعه ما برطرف و خنثی خواهد شد.