صحیفه کامله سجادیه، نمونه کامل قرآن صاعد است

صحیفه کامله سجادیه، نمونه کامل قرآن صاعد است و از بزرگترین مناجات عرفانی در خلوتگاه انس است که دست ما کوتاه از نیل به برکات آن است؛ آن کتابی است الهی که از سرچشمه نوراللَّه نشأت گرفته و طریقه سلوک اولیای بزرگ و اوصیای عظیم الشأن را به اصحاب خلوتگاه الهی می‏ آموزد.

ادعیه و مناجات، سرشار از معارف الهی است که علاوه بر جنبه های عبادی جنبه معرفتی نیز دارد. از جمله می توان به ادعیه امام سجاد (ع) در “صحیفه سجادیه” اشاره کرد. این مجموعه بیانگر این است که دعا و مناجات سلاح برنده و مؤثر امام سجاد(ع) در برابر سیل هجوم ظلم و تعدی و انحراف حاکمان وقت بوده است، سلاحی که رسالت الهی و نورانی خود را در قالب آن متبلور ساخت و پیام های عبادی و سیاسی خود را در قالب دعا و گفتگویی ما بین عبد و معبود منتقل ساخت و از این طریق عمیق ترین مسائل عبادی و سیاسی را مطرح کرد.

اینک به بهانه سالروز شهادت حضرت امام زین العابدین (ع) به جایگاه و تاثیرات صحیفه سجادیه این میراث ماندگار امام چهارم شیعیان از نگاه امام خمینی(س) اشاره می کنیم.

امام خمینی (س) فرموده اند؛ صحیفه کامله سجادیه، نمونه کامل قرآن صاعد است و از بزرگترین مناجات عرفانی در خلوتگاه انس است که دست ما کوتاه از نیل به برکات آن است؛ آن کتابی است الهی که از سرچشمه نوراللَّه نشأت گرفته و طریقه سلوک اولیای بزرگ و اوصیای عظیم الشأن را به اصحاب خلوتگاه الهی می‏ آموزد. (ر.ک. صحیفه امام، ج ۲۱،ص۲۰۹)

ایشان سبک بیان معارف الهیه اصحاب معرفت را در صحیفه سجادیه همچون سبک قرآن کریم بدون تکلف الفاظ در شیوه دعا و مناجات برای تشنگان معارف الهیه بیان کرده اند:

“این‏ کتاب‏ مقدس‏ چون‏ قرآن کریم سفره الهی است که در آن، همه گونه نعمت موجود است و هر کس به مقدار اشتهای معنوی خود از آن استفاده می‏ کند.” (صحیفه امام، ج‏۲۱، ص ۲۰۹)

 امام (س) ادعیه را موجب خودسازی و مردمسازی می دانست و فرموده اند:

“شما اگر ادعیه امام سجاد و سایر ائمه را ملاحظه بفرمایید مشحون‏ است‏ از اینکه مردم را بسازند برای یک امر بالاتر از آن چیزی که مردم عادی تصور می‏ کنند. دعوت به توحید، دعوت به تهذیب نفس، دعوت به اعراض از دنیا، دعوت به خلوت با خدای تبارک و تعالی، معنی ‏اش این نبوده است که مردم توی خانه‏ هایشان بنشینند و از مصالح مسلمین غفلت کنند و مشغول ذکر و دعا باشند. چنانچه خود آنها که ملاحظه می‏ کنید، این طور نبودند. پیغمبر اکرم در عین حالی که وظایف شخصی خودش را بجا می‏ آورد و خلوتها با خدای تبارک و تعالی داشت، تشکیل حکومت داد و به انحاء عالم برای دعوت آدم فرستاد و مردم را دعوت کرد به دیانت و دعوت کردند بعد به اجتماع. این طور نبود که بنای او این باشد که بنشیند توی خانه و ذکر بگوید. ذکر می‏ گفت، لکن همان ذکر هم خودسازی بود. دعا می ‏کرد، ولی همان دعا هم، هم خودسازی و هم مردمسازی بود و مردم را تجهیز می ‏کرد برای مقاومت. تمام ادعیه ‏ای که در لسان او و ائمه مسلمین واقع شده است، تمام این ادعیه، در عین حالی که دعوت به معنویات است، از راه دعوت معنویات، تمام مسائل مسلمین اصلاح می‏ شود.” (صحیفه امام، ج‏۱۸، ص: ۴۲۲)

رهبر کبیر انقلاب با اشاره به ابعاد عرفانی صحیفه سجادیه، فرموده اند:

“این‏ امام‏ سجاد است‏ که مناجاتهایش را شما می ‏بینید و می ‏بینید چطور از معاصی می‏ ترسد. مسأله، مسأله بزرگتر از این مسائلی است که ما فکر می‏کنیم. مسأله غیر از این مسائلی است که در فکر ما یا در عقل عقلا یا در عرفان عرفا بیاید. مسئله‏ ای است که اولیا می‏ دانند چی است قضیه. آنها فهمیده‏ اند تا آن اندازه ‏ای که بشر باید بفهمد که قضیه چه بزرگ است و در مقابل چه عظمتی ما هستیم و سر [و] کار ما با کیست. اینها به ما تعلیم می‏ دهند، و این طور نیست که دعا برای تعلیم ما باشد. دعا برای خودشان بوده است؛ خودشان می‏ ترسیدند، از گناهان خودشان گریه می‏ کردند تا صبح.

از پیغمبر گرفته تا امام عصر- سلام اللَّه علیه- همه از گناه می‏ ترسیدند. گناه آنها غیر اینی است که من و شما داریم. آنها یک عظمتی را ادراک می‏ کردند که توجه به کثرت، از گناهان کبیره است پیش آنها. حضرت سجاد در یک شبش- به حسب آن چیزی که وارد شده- تا صبح [گفت:] «اللَّهُمَّ ارْزُقْنی التَّجافِیَ عَنْ دارِ الغُرُورِ وَ الْانابَهَ الی‏ دارِ السُّرُورِ و الْاسْتِعدادَ لِلْمَوتِ قَبْلَ حُلُولِ الْفَوْت». مسأله، مسئله بزرگی است. آنها در مقابل عظمت خدا، وقتی که خودشان را حساب می‏کنند، و می‏بینند که هیچ نیستند و هیچ ندارند.” ( صحیفه امام، ج‏۲۰، ص: ۲۶۸)

امام (س) معتقد بود، ادعیه هم در کسب معنویات بسیار موثر است و هم در از بین بردن حکومت ظلم، چنانچه سیره همه ائمه- علیهم السلام- چنین بوده است. (ر.ک. صحیفه امام، ج‏۲۱، ص: ۶)

ایشان “صحیفه سجادیه” یادگار ارزشمند امام سجاد(ع) را زبور آل محمد نامیده و یکی از افتخارات شیعیان را  استفاده از رهنمودهای آن دانسته اند.(ر.ک. صحیفه امام، ج‏۲۱، ص: ۳۹۲)