دلار ۷۰۰۰ تومانی؛ اتفاق یا طراحی برای تحمیل برجامهای موشکی و منطقه ای

فریدون سنگسرنژاد- رجانیوز: دلار در سال ۹۷ افسار پاره کرده است. تبعات این گرانی بسیار سنگین و تورمی گسترده را به دنبال خواهد داشت. این گرانی البته همزمان با تحولات برجام در جهان سیاست واقع شده است. برخی معتقدند نگرانی از بازگشت تحریمها عامل افزایش تقاضا و تغییرات قیمت است. اما این نوشتار قصد دارد از زاویه ای دیگر به این مساله نگاه کند.

دولت تدبیر و امید در طول ۴ سال گذشته با شیب ملایم نرخ ارز را افزایش میداد چرا که دکتر روحانی اساسا بین افزایش سریع قیمت دلار و کاهش محبوبیت جریان سیاسی اش رابطه مستقیمی میدانست. علی رغم اصرار دکتر سیف، رئیس جمهور تاکید داشت که حداقل تا اتمام انتخاباتهای مجلس و ریاست جمهوری نباید دلار از ۳۸۰۰ تومان بیشتر شود. دکتر سیف هم گرچه خود از طرفداران سیاستهای لیبرال اقتصادی (بخوانید رهاسازی) بود اما با تزریق ذخائر ارزی بانک مرکزی به برخی صرافیهای خاص (از جمله صرافی بانک سنتی اش یعنی کارآفرین) در جهت تبعیت از رئیس جمهور گام برداشت. به لطف این سیاست، ذخائر ارزی ۲۰ میلیاد دلار کاهش یافت و دلار هم در ارقام مدنظر دولت کنترل شد (بماند که بعدا روحانی ژست مخالفت با این سیاست را گرفت).

اما سیاست سرکوب ارزی دولت که خواستگاه انتخاباتی داشت، از بهار ۹۶ تغییر کرد. روحانی برای دومین بار رئیس جمهور شد و به همین خاطر دیگر دلایل قبلی برای حفظ محبوبیت ارزی کم رنگ شد. نرخ ارز با شیبی بیشتر از ملایم، در سال ۹۶ رو به افزایش گذاشت و در زمستان از مرز ۴۰۰۰ تومان گذشت. به طور کاملا اتفاقی همزمان با آن، تحرکات گروههای خاص برای تجمع و اعلام نارضایتی از سیاستهای کشور آغاز شد که فتنه دی ۹۶ نام گرفت. فتنه متوقف شد اما بازی نرخ ارز ادامه یافت.

هنوز مدتی از پایان تعطیلات نوروزی نگذشته بود که ناگهان در روز ۱۹ فروردین دلار افسار پاره کرد و در یک روز ۱۰۰۰ تومان گران شد و رکورد سرعت گرانی دلار در دولتهای قبل را شکست! کمی بعد در روزهای ۱۶ و ۱۷ اردیبهشت دوباره ماجرا تکرار شد و اینبار دلار از مرز ۷۰۰۰ تومان هم گذشت!

این پدیده عجیب که به تعبیر رهبری دست بیگانگان در آن هویداست، در شرایطی واقع شد که کشور دارای مازاد درآمد ارزی است. دکتر نوبخت و برخی دیگر از اقتصادیون دولت هم از این واقعه اظهار تعجب کردند و گفتند در شرایطی که بیش از ۹۰ میلیارد دلار درآمد نفتی و غیر نفتی و ۴۰ میلیارد دلار مصارف وارداتی داریم چرا باید دلار گران شود!

گرانی عجیب دلار اما در شرایطی رقم خورد که فشار دولت به رهبری برای پذیرش برجامهای موشکی و منطقه ای (شرط ترامپ برای بقای برجام) با مخالفت قاطع ایشان مواجه شده بود. برخلاف برخی تحلیلها که عامل اصلی گرانی دلار را افزایش تقاضا میداند، علت اصلی شوکهای مشخص در ۱۹ فروردین و ۱۷ و ۱۸ اردیبهشت در طرف عرضه بود. توقف فروش ارز نفتی و غیر نفتی و خروج هدایت شده منابع ارزی از مسیر برخی صرافیها نقش اصلی در این شوک قیمتی را ایفا کرد. فعلا ابعاد ان ماجرا سربسته و رمزآلود است همانگونه که ابعاد صرافهای دولت تدبیر سر به مهر است. اما نتیجه مشخص است: شوک ارزی کارکرد ملموس سازی تهدید ترامپ داشت و به طور ضمنی این پیام را منعکس کرد که اقتصاد تاب مقاومت در برابر بازگشت تحریمها را ندارد! این بازی البته بیش از آنکه برای تحقق برجامهای موشکی و منطقه ای باشد، برای استمرار بقای برجام در شرایط خروج ترامپ طراحی شد. اگر دولت نتواند برجامهای بعدی را محقق کند حداقل اقتصاد را چنان بحرانی نشان میدهد که زمینه برای واکنش برجامی به بازگشت تحریمهای ثانویه آمریکا از بین برود. دولت تلاش دارد تا برجام را حتی در شرایط بازگشت تحریمهای آمریکا ادامه دهد چرا که جز برجام دستاورد دیگری ندارد!