روزهای سخت مقامات وزارت خارجه برای پوشاندن عیب های بزرگ برجام/ دروغی که برملا شد؛ «تحریم دلار U-Turn» تحریمی هسته ای بود که با اجرای برجام هم حذف نشد

گروه بین الملل – رجانیوز : تلاش های مقام های دولتی به ویژه مقامات وزارت خارجه برای پوشاندن عیب های بزرگ برجام روزهای سختی را برای آنان به ارمغان آورده است.

شرایط به گونه ای شده است که کتمان«واقعیت» رویه ثابت این دست از مقامات در گفتگوها یا اظهارنظرهای مرتبط با موضوع هسته ای شده است.

البته لزوما نادیده گرفتن و کتمان واقعیت به معنای اراده این افراد برای دادن ادرس اشتباه به مردم نیست بلکه ممکن است از روی ناآگاهی آنان باشد. هر چند که این افراد به عنوان کارشناسان خبره این حوزه یاد می شوند.

عباس عراقچی که به عنوان عضو ارشد تیم مذاکره کننده این روزها بار سنگین تری نسبت به برخی از همکاران خود دارد ، شامگاه شنبه در برنامه گفتگوی ویژه خبری تلویزیون در پاسخ به اینکه چرا تحریم های دلار لغو نشده است گفت: این تحریم ها مرتبط با موضوع هسته ای نبوده است.برای روشن شدن واقعیت در این باره ابتدا لازم است «تحریم دلار» مورد بررسی قرار گیرد.

تا قبل از سال ۲۰۰۸ بانک‌های ایرانی با واسطه بانک‌های خارجی (مانند بانک‌های سوییسی) از چرخه دلار استفاده می‌کردند. این نوع همکاری در نظام بانکی با عنوان «U-Turn» شناخته می‌شود. به عبارت دیگر بانک‌های ایرانی بدون داشتن ارتباط مستقیم با سیستم بانکی آمریکا و با استفاده از بانک‌های دیگر از خدمات دلاری بهره می‌بردند. چرا که هرگونه استفاده از دلار در نظام بانکی در هرکجای جهان نیازمند اخذ مجوز لازم از نظام بانکی آمریکاست.

بر همین اساس ایران می‌توانست مهم‌ترین تجارت خارجی خود یعنی فروش نفت خام خود را با استفاده از دلار انجام دهد. همچنین در طرف دیگر و در واردات از ارز دلار استفاده کند. این اجازه استفاده از ارز دلار بر اساس مقرراتی بود که در آمریکا وجود داشت. مقررات تراکنش‌های مالی ایرانی (the Iranian Transactions Regulations) به ایران اجازه استفاده از U-Turn (چرخه دلار) را می‌داد.

اما از نوامبر ۲۰۰۸ این مقررات تغییر کرد و بر اساس مصوبه وزارت خزانه‌داری آمریکا استفاده بانک‌های ایرانی از این خدمت ممنوع شد. اداره کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا طی یک فدرال رجیستر (Federal Register) که در تاریخ ۱۰ نوامبر ۲۰۰۸ منتشر شد، اعلام کرد که مقررات قبلی مربوط به تراکنش‌های مالی ایرانی اصلاح شده و در نتیجه اختیارات قبلی مبنی بر اجازه استفاده از U-Turn لغو (revoking) می‌شود.

عباس عراقچی در برنامه گفتگوی ویژه خبری (۱۴ فروردین ۱۳۹۵) با بیان اینکه تمامی تحریم های مرتبط با موضوع هسته ای ایران برطرف شده است گفت: « برخی تحریم‌ها همچنان برقرار است اما این تحریم‌ها ارتباطی به تحریم‌های هسته ای و برجام ندارد. یکی از این تحریم‌ها، انجام مبادلات بر پایه دلار است که جزء تحریم‌های اولیه آمریکاست و ارتباطی با مذاکرات هسته‌ای ندارد و اگر به دنبال برقراری مبادلات بانکی بر پایه دلار هستیم باید بر سر برقراری روابط دوجانبه با آمریکا مذاکره کنیم که این نکته به صلاح کشور نیست.»

عباس عراقچی در حالی مدعی است که تحریم چرخه دلارمربوط به موضوع هسته ای نمی شود که اطلاعی درباره تاریخچه و چرایی اعمال دوباره تحریم دلار علیه ایران در سال ۲۰۰۸ ندارد و یا عمدا اشتباه می کند!

تحریم دلار در ابتدا در ۳۰ اکتبر ۱۹۷۸ و به بهانه حمایت از تروریسم علیه ایران وضع شد. بر اساس این تحریم ایران از انجام مبادلات مستقیم دلاری با موسسات مالی و بانک های آمریکایی محروم شد. البته همانگونه که در ابتدای این گزارش به آن اشاره شده است ایران همچنان به واسطه بانک های خارجی از چرخه دلار استفاده می کرد.

در سال ۱۹۹۵ این تحریم ذیل سرفصل های « قانون حالت فوق العاده» قرار گرفت . تا اینکه در سال ۲۰۰۸ پس از صدور قطعنامه ۱۸۰۳ شورای امینت سازمان ملل علیه برنامه هسته ای ایران این تحریم تغییر شکل داد و با برچسب تحریم های مرتبط با موضوع هسته ای = تحریم های عدم اشاعه ، علیه ایران به اجرا درآمد. بر اساس این تحریم که تحریم تشدید شده ی سال ۱۹۷۸ بود، ایران دیگر اجازه مبادله دلاری غیرمستقیم نیز نداشت.

در فدرال رجیستر وزارت خزانه داری آمریکا صراحتا تاکید شده است که این تحریم بر مبنای تحریم ۱۸۰۳ شورای امنیت (که تحریم مرتبط با موضوع هسته ای است) علیه ایران اعمال شده است.

The reasons OFAC is revoking this authorization include the need to further protect the U.S. financial system from the threat of illicit finance posed by Iran and its banks. This threat was highlighted in March of 2008 when the United Nations Security Council adopted Resolution 1803, which calls upon all states “to exercise vigilance over the activities of financial institutions in their territories with all banks domiciled in Iran…in order to avoid such activities contributing to the proliferation [of] sensitive nuclear activities, or to the development of nuclear weapon delivery systems * * *.”

در گزارش گروه بین‌المللی بحران با عنوان «تار عنکبوت، ساختن و برداشتن تحریم‌های ایران» این تحریم را به این صورت توضیح می‌دهد:

«تا قبل از ۲۰۰۸ بانک‌های آمریکایی می‌توانستند تراکنش‌های غیر مستقیم دلاری از سوی بانک‌های ایرانی را تمیز (clear) کنند. این اختیار با عنوان U-Turn شناخته می‌شد. در سال ۲۰۰۶ وزارت خزانه‌داری آمریکا یکی از بزرگترین بانک‌های ایرانی را، بانک صادرات، متهم به انتقال پول به حزب الله لبنان کرد و آن بانک را از استفاده از خدمات بانکی آمریکایی محروم کرد. دو سال بعد (یه بهانه موضوع هسته ای ) این محدودیت به تمامی بانک‌های ایرانی تسری پیدا کرد. اولین اثر این تحریم در دریافت درآمدهای نفتی ایران بود. چرا که دلار ارز بین‌المللی در بازار نفت است.»

شاید برخی همانند عباس عراقچی بگویند که این تحریم یک نوع تحریم اولیه بوده و در نتیجه قرار نبوده است که تحریم‌های اولیه آمریکا برداشته شود.

در این باره دو نکته مهم لازم است اشاره شود. اول اینکه بازی تحریم اولیه و ثانویه بازی غلطی بود که متاسفانه تیم مذاکره کننده ایران این بازی را پذیرفت. تحریم‌های اولیه آمریکا سطوح گسترده‌ای داشته که علت آن نیز گستردگی اقتصاد آمریکاست. آمریکا با تعریفی که از افراد آمریکایی (US-persins ) ارایه کرده است (پی‌نوشت ۶ از ضمیمه دوم برجام) بسیار گسترده بوده و ابعاد واقعی آن نامشخص است.

نکته دوم این که دلار هرچند ارز ملی آمریکاست اما در حال حاضر یک کارکرد جهانی داشته و وقتی نظام بانکی یک کشور اجازه استفاده از آن را ندارد، مشکلاتی در ابعاد بین‌المللی ایجاد می‌شود. آمریکا به عنوان صاحب دلار حق سو استفاده از دلار را ندارد و خلاف تعهدات این کشور در کنفرانس برتوون وودز است. آمریکا دارای یک مسئولیت بین‌المللی در قبال دلار است و تحریم استفاده از چرخه دلار را نمی‌توان یک تحریم اولیه دانست.

در برجام در هیچ کدام از بندهای مربوط به تحریم‌های آمریکا و تعهدات آن کشور در برداشتن تحریم‌ها، اشاره به تحریم U-Turn دلار نشده است. در نتیجه این تحریم پابرجا خواهد بود.

این نکته را آدام ژوبین که جانشین دیوید کوهن در اداره کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری شده است و نیز کنت کاتزمن در گزارش مرکز تحقیقات کنگره مورد تاکید قرار می‌دهند.آدام ژوبین در ۱۳ مرداد ۱۳۹۴ (۵ آگوست) ۱۵ روز بعد از جمع‌بندی توافق جامع در مجلس سنا می‌گوید: «بانک‌های ایرانی قادر نخواهند بود تا دلار آمریکا را از طریق نیویورک تمیز (clear) کنند»

کاتزمن نیز در آخرین گزارش خود از سلسله گزارش‌های «تحریم‌های ایران»  که در ۱۲ مرداد ۱۳۹۴ (۴ آگوست) منتشر شده است،‌به ممنوعیت استفاده از U-turn اشاره کرده و از عدم برداشته شدن این تحریم بر اساس برجام می‌گوید.