کمیل نقی پور : مقامات مذاکره کننده می گویند در روز اجرای توافق هسته ای تمامی قطعنامه های «ظالمانه» شورای امنیت علیه ایران لغو می شود. اما با استناد به توافق لوزان که به گفته مقامات غربی سند پایه برای توافق نهایی به حساب می آید ، نه تنها قرار نیست همه قطعنامه های شورای امنیت علیه ایران لغو شود بلکه تحریم های اصلی این شورا با عنوان دیگری در قطعنامه جدید ، که یک قطعنامه فصل هفتمی است، تجمیع می شود.

تاکنون ۶ قطعنامه در شورای امنیت علیه برنامه هسته ای ایران به تصویب رسیده است که از این تعداد ۴ قطعنامه، (قطعنامه های ۱۷۳۷، ۱۷۴۷، ۱۸۰۳، ۱۹۲۹) قطعنامه تحریمی به حساب می آید.

در قطعنامه های شورای امنیت سه محور اصلی وجود دارد:

۱) درخواست ازایران برای همکاری گسترده با آژانس به منظور روشن شدن موضوع مطالعات ادعایی و PMD
۲) تعلیق فرآیند غنی سازی اورانیوم ، بازفرآوری اورانیم و همچنین رآکتور آب سنگین اراک
۳) تحریم علیه ایران به دلیل اجرایی نشدن مفاد قطعنامه اولیه شواری امنیت از سوی ایران

ایران در مذاکرات هسته ای درباره قطعنامه های شورای امنیت به دنبال چه هدفی بوده است؟

تیم هسته ای ایران در ادوار مختلف درباره مساله قطعنامه های شورای امنیت به دنبال تحقق موارد زیر بوده است:

۱) با لغو کامل همه قطعنامه ها برنامه هسته ای ایران از دستور کار شورای امنیت خارج شده و پرونده در شورای حکام نیز عادی بشود.
۲) موضوع ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته ای ایران یا PMD حل بشود.
۳) تحریم های موجود در قطعنامه های شورای امنیت علیه ایران نیز برطرف بشود.

اما در لوزان تیم ایران و ۱+۵ درباره قطعنامه های شورای امنیت چه توافقی کردند :

بر اساس بیانیه لوزان هیچ یک از اهداف سه گانه فوق تحقق پیدا نکرده است بلکه محدودیت های بیشتر نیز در قطعنامه جدید شورای امنیت علیه ایران اعمال می شود.

گفتنی است موضوع صدور یک قطعنامه جدید شورای امنیت پس از توافق نهایی ، در لوزان مورد توافق قرار گرفت و در نگارش متن توافق نهایی با توجه به راه حل به دست آمده در لوزان ، به صدور قطعنامه جدید شورای امنیت تاکید شده است. موضوعی که از سوی تیم ایران و ۱+۵ نیز در روزهای اخیرمورد تاکید قرار گرفته است.

در بیانیه لوزان درباره قطعنامه های شورای امنیت آمده است:
یک قطعنامه جدید شورای امنیت سازمان ملل متحد، برنامه جامع مشترک اقدام (برجما) را تائید ، همه قطعنامه های مرتبط با هسته ای قبلی را خاتمه و اقدامات محدودیت ساز مشخص، را برای یک دوره زمانی که توسط طرفین توافق شده، در آن را وارد خواهد کرد.

A new UN Security Council Resolution will endorse the JCPOA, terminate all previous nuclear-related resolutions and incorporate certain restrictive measures for a mutually agreed period of time.

درواقع بر اساس بیانیه لوزان
الف) برنامه هسته ای ایران از دستور کار شورای امنیت خارج نمی شود و بر مبنای آنکه قرار است توافق نهایی تحت ماده ۴۱ قطعنامه جدید شورای امنیت قرار بگیرد، در حالی که تا پایان عمر توافق (حداقل ۲۵ سال) موضوع هسته ای ایران در دستور کار شورای امنیت آنهم تحت ماده ۴۱ منشور باقی می ماند.

ب) موضوع PMD همچنان لاینحل باقی می ماند و سازوکار مشخصی برای حل آن ارائه نمی شود.

ج) نه تنها قطعنامه های قبلی لغو نمی شود بلکه در قالب یک قطعنامه جدید تجمیع خواهد شد ، و علاوه برآن تحریم های اصلی از موارد تحریمی قطعنامه های قبلی آن هم بر اساس تفسیری که طرف مقابل درباره دسته بندی تحریم ها ارائه می دهد، مجددا در قطعنامه جدید درج خواهد شد و باقی خواهند ماند و تنها بخش جزیی و بی اهمیت آن رفع خواهد شد آنهم مشروط به گزارش آژانس و …

د) نکته مهم تر آن که اقدامات محدودیت ساز مشخص (restrictive measures) را برای یک دوره زمانی در قطعنامه جدید وارد خواهد کرد، اقداماتی که البته هیچگاه تیم مذاکره کننده و رئیس جمهور محترم به آن اشاره ای نکرده اند.

“اقدامات محدودیت ساز مشخص” چیست؟
در بیانیه لوزان به صراحت آمده است که در قطعنامه جدید شورای امنیت، اقدامات محدودیت ساز مشخص ، وارد خواهد شد.

کلمه یا قید “مشخص” که در انتهای عبارت “اقدامات محدودیت ساز” آمده است بیانگر آن است که این اقدامات محدودیت ساز، برای طرفین مذاکره احصا شده و مشخص می باشد ، اما در هیچ بخش از بیانیه لوزان ویژگی های این اقدامات محدودیت ساز بیان نشده است. حتی در اظهارات مقامات ایرانی قبل و پس از مذاکرات لوزان نیز مختصات این اقدامات محدودیت ساز که قرار است در قطعنامه جدید شورای امنیت وارد شود، بیان نشده است.
منظور از “اقدامات محدودیت ساز” که در قطعنامه جدید شورای امنیت وارد خواهد شد، این است که اهم تحریم هایی که در قطعنامه های قبلی علیه ایران ( ۴ قطعنامه تحریمی) آمده است، را در این قطعنامه مجددا وارد و درج خواهند کرد .

این در حالی است که اتحادیه اروپا در بیانیه ای که برای اعلام تحریم‎ها علیه ایران منتشر کرده بود، بجای استفاده از عبارت تحریم، از همین عبارت «اقدامات محدودیت ساز مشخص» (restrictive measures) استفاده کرده بود.

به عبارت دیگر تمامی تحریم های شورای امنیت علیه ایران لغو نخواهد شد بلکه تحریم های اصلی شورای امنیت در قطعنامه جدید وارد می شود و ایران نیز آنان را مجبور است آنها را به رسمیت بشناسد. تحریم های اصلی عبارت خواهند بود از تحریم هایی که به بهانه “اشاعه ای” ، “فن آوری های مدرن صنعتی و …” و “تحریم های موشکی ” و “تحریم های تسلیحاتی متعارف” و بازرسی ها از کشتی ها و محموله های آنها و … در این قطعنامه جدید نه تنها لغو نمی شوند بلکه مجددا وارد خواهند شد .

تلاش برای افزودن تحریم‎های جدید به قطعنامه نهایی در دست صدور
علاوه بر این تحریم‎ها که در قطعنامه های قبلی موجود است و آمریکا قصد دارد تحریم جدیدی که در قطعنامه های قبلی شورای امنیت نیز نبوده است را در این قطعنامه وارد نماید. این تحریم مربوط به کالاها و اقلام دارای کاربرد دوگانه است و آمریکا بدنبال آن است که ایران را موظف نماید که حق نداشته باشد کالای دو منظوره ای را خریداری نماید مگر اینکه در کمیته ای که آمریکا حضور دارد اجازه خرید داده شود و این امر مشکلات بسیار بزرگی را برای ایران بوجود خواهد آورد زیرا اقلام دارای دو منظوره و کاربرد دوگانه دامنه وسیعی را می تواند شامل گردد و ایران را در صنایع مختلف دچار مشکل خواهد نمود بویژه آنکه چنانچه ایران حتی یک مورد کالای دارای کاربرد دو گانه ، بدون تصویب این کانال و کمیته خریداری نماید موجب خواهد شد اتهام نقض توافق به ایران زده شود و بدنبال آن همان تحریم های اندکی نیز که مقرر شده بود برداشته شود نیز مجددا اتوماتیک برگردد و تحریم ها مجددا برقرار شود.

آمریکا در بیانیه کاخ سفید (فکت شیت آمریکا) از توافق لوزان چنین آورده است:

« یک کانال خرید اختصاصی ایجاد خواهد شد به منظور نظارت و تصویب تک تک موارد مربوط به تأمین، خرید و انتقال مواد و فناوری‌های حساس هسته‌ای و مواد دارای کاربرد‌های دوگانه به ایران.

-با این حال، مفاد اصلی (تحریم های اصلی) در قطعنامه جدید شورای امنیت سازمان ملل (آن‌هایی که مربوط به انتقال فعالیت‌ها و فناوری‌های حساس است)، با یک قطعنامه‌ی جدید شورای امنیت سازمان ملل که برنامه جامع مشترک اقدام را تائید می‌کند، بار دیگر برقرار می‌شوند. این (قطعنامه) همچنین کانال اکتساب فوق‌الذکر را ایجاد می‌کند، که یک تمهید شفاف‌سازی کلیدی به شمار می‌آید. در این قطعنامه، محدودیت‌های مهم بر تسلیحات متعارف و موشک‌های بالستیک و همچنین مجوزهایی که اجازه بازرسی محموله‌ها و بلوکه دارایی‌ها را می‌دهد، وجود خواهد داشت.

- ذیل توافق، تحریم‌های ایالات متحده مرتبط با مسئله تروریسم، نقض حقوق بشر و موشک‌های بالستیک پابرجا خواهند بود.»

آقای ظریف نیز در این باره در برنامه نگاه یک ۱۵/۱/۱۳۹۴ در این باره گفت:

توافق کردیم که یک قطعنامه تحت ماده ۴۱ فصل هفتم منشور ملل متحد در شورای امنیت صادر شود که تمام قطعنامه های قبلی را نقض می کند و این توافق را تایید می کند. با طی این مراحل توافق می شود این توافق یک توافق بین المللی می شود و ما الان در حال بررسی رسیدن به آن راه حل ها هستیم تا توافق بین‌المللی را نهایی کنیم.

ظریف اظهار داشت: البته برخی از بندهای ( تحریم های ) قطع نامه های شورای امنیت که مربوط به اقلام اشاعه ای و تسلیحاتی است از قطعنامه شورای امنیت خارج خواهند شد اما لغو نمی شوند و به عنوان محدودیت برای مدت زمان معینی که روی آن توافق خواهد شد اعمال می شود.از روزی که این قطعنامه اجرایی بشود و آژانس انرژی اتمی تایید کندکه ما اقدامات لازم را انجام داده ایم در آن لحظه آمریکا موظف است کلیه تحریم های اقتصادی و مالی را که علیه ایران وضع کرده بود متوقف سازد.

با این حال، ۱+۵ برای جلوگیری از حساسیت طرف ایرانی در متن توافق لوزان به جای استفاده از واژه تحریم (Santion) از واژه اقدامات محدویت ساز ( Restrictive Measures) که اتحادیه اروپا از آن به عنوان واژه تحریم استفاده می کرد، بکار گرفته شده است.

تطبیق واژه متن بیانیه لوزان و قطعنامه تحریم های اتحادیه اروپا این موضوع را به خوبی روشن می کند.

بیانیه لوزان:

A new UN Security Council Resolution will endorse the JCPOA, terminate all previous nuclear-related resolutions and incorporate certain restrictive measures for a mutually agreed period of time.
قطعنامه اتحادیه اروپا اوریل ۲۰۰۷
COUNCIL DECISION
of ۲۳ April ۲۰۰۷
implementing Article ۷(۲) of Regulation (EC) No ۴۲۳/۲۰۰۷ concerning restrictive measures against Iran

قطعنامه اتحادیه اروپا ۲۶ ژوییه ۲۰۱۰
S COUNCIL DECISION
of ۲۶ July ۲۰۱۰
concerning restrictive measures against Iran and repealing Common Position ۲۰۰۷/۱۴۰/CFSP

قطعنامه اتحادیه اروپا می ۲۰۱۱
COUNCIL DECISION ۲۰۱۱/۲۹۹/CFSP
of ۲۳ May ۲۰۱۱
amending Decision ۲۰۱۰/۴۱۳/CFSP concerning restrictive measures against Iran

نقش دکوری مجلس پس از صدور قطعنامه جدید شورای امنیت
مساله دردسرساز دیگر آن است که تیم ایرانی تاکید دارد به راه حل های به دست آمده در توافق لوزان پایبند است و اتفاقا موضوع قطعنامه جدید شورای امنیت به ابتکار تیم مذاکره کننده ایران مطرح گردیده و مورد استقبال ۱+۵ نیز قرار گرفته است.

این موضوع زمانی اهمیت بیشتری پیدا می کند که با صدور قطعنامه جدید شورای امنیت که تیم ایرانی به عنوان ضمانت اجرای توافق نهایی از آن یاد می کند ، عملا دست مجلس برای بررسی توافق نهایی بسته می شود و رد شدن احتمالی توافق نهایی از سوی نمایندگان مجلس برای ایران هزینه آور خواهد بود چرا که نمایندگان ایران در مذاکرات با قبول قطعنامه شورای امنیت تعهداتی را از جانب حاکمیت ایران قبول کردند.

موضوعی که عراقچی در برنامه نگاه یک اینگونه به آن اشاره کرد:

اگر ۱۶ تیر به توافق برسیم متن توافق حتما منتشر می‌شود اما روز توافق باید روند خود را در کشورها طی کند البته شورای امنیت این موضوع را تایید خواهد کرد. ترجیح آن است که وقتی به جمع بندی برسیم و توافق اعلام شود شورای امنیت بعد از آن قطعنامه جدید را صادر و آن را تایید خواهد کرد…. اگر ما تا چند روز آینده بتوانیم به توافق برسیم اعلام خواهد شد و وقتی اعلام شود به عنوان توافقی که به جمع بندی رسیده است قابل تغییر نخواهد بود و حتی کنگره آمریکا اختیار تغییر در آن را نخواهد داشت و بعد که شورای امنیت هم آنرا تأیید کند محکمتر و تبدیل به سند بین المللی خواهد شد.

بر این اساس، و زمانی که ایران به دست خود حاضر به پذیرش صدور قطعنامه ای ذیل ماده ۴۱ منشور شده است، تا توافق را در بر بگیرد، آوردن این توافق به ایران و بررسی مجلس، در حالی که قطعنامه صادر شده است، عملا اقدامی بی معناست، چراکه مخالفت مجلس با این توافق آنهم با وجود قطعنامه شورای امنیت امکان عملی نخواهد داشت .

هر چند تیم ایرانی این قطعنامه را ضمانت اجرای اقدام امریکا عنوان کرده است، اما عدم اجرا قطعنامه برای امریکا تبعات خاص حقوقی نخواهد داشت بلکه دارای تبعات سیاسی است و حال آنکه عدم اجرای این قطعنامه برای ایران تبعات حقوقی خواهد داشت و عملا دست شورای امنیت را برای اعمال فشار گسترده و حتی حمله نظامی به ایران باز خواهد گذاشت.

حال سوال اینجاست که کدام عقل سلیمی پذیرش این قطعنامه را که نه تحریم‎ها را لغو می کند و نه ضمانت اجرایی اقدامات امریکا را در بر دارد، توصیه کرده است!؟